Kiedyś Sarmacja, teraz Wielka Lechia? Dlaczego potrzebujemy mitów historycznych | dr Joanna Orzeł

Lubimy śmiać się z polskich szlachciców podkręcających wąsa i pyszniących się mitem o sarmackim pochodzeniu. Czy słusznie? – Mit sarmacki był potrzebny tak jak był potrzebny, tak jak były potrzebne wszystkie mity założycielskie – mówi w Radiu Naukowym dr Joanna Orzeł, historyczka z Uniwersytetu Łódzkiego, badaczka mitu sarmackiego. – Wszystkie społeczeństwa europejskie wymyślały swoje mity. W czasach średniowiecznych tak zrobiła Francja, Anglia, Szkocja i wreszcie padło na nas. Musieliśmy sobie znaleźć jakichś przodków i padło na Sarmatów.

Mity służyły odróżnianiu się od innych, pomagały w samostanowieniu. Na przykład Litwini pielęgnowali osobny wobec Królestwa Polskiego i Rusi mit pochodzenia wprost z rodów rzymskich. – Głównym bohaterem był Palemon, którzy zabrał ze sobą 500 notabli rzymskich i jak Odyseusz przypłynął do swojej ziemi obiecanej. Wylądował na dzisiejszych terenach litewskich. Litwini chcieli pokazać Polakom i Rusinom, że są im równi – opowiada dr Orzeł.

Mit sarmacki ewoluował, a nawet się rozwarstwiał. Magnateria z czasem, im bogatsza, tym bardziej antycznych przodków sobie wynajdywała. Nie miało znaczenia czy byli oni postaciami rzeczywistymi, sięgano nawet po Achillesa. – Średnia szlachta podśmiewywała się  z tych wyobrażeń magnaterii – dodaje badaczka.

A czy mit sarmacki ma coś wspólnego z popularnym ostatnio fenomenem tzw. Wielkiej Lechii? – To brzmi podobnie – mówi dr Orzeł i przyznaje, że turbolechici są wśród nas… prawdopodobnie także wśród studentów historii. – To pokazuje siłę tych mitów. Mamy o sobie wysokie mniemanie, ale ono jest jednak powodowane kompleksami – ocenia badaczka. – Czyli to maska? – pytam. – Tak, często nieuświadomiona – mówi dr Orzeł.

Сарматский миф был нужен именно так, как был нужен, как и все основополагающие мифы, - говорит в эфире Научного радио доктор Йоанна Орзел, историк из Лодзинского университета, исследователь сарматского мифа. - Все европейские общества придумали свои мифы. В средние века так поступали Франция, Англия, Шотландия, и в конце концов это пало на нас. Нам нужно было найти каких-то предков, и это выпало на долю сарматов.

Мифы служили для отличия себя от других, помогали в самоопределении. Например, у литовцев культивировался миф о происхождении непосредственно из римских семей, отдельных от Царства Польского и Руси. - Главным героем был Палемон, который взял с собой 500 римских знатных людей и, подобно Одиссею, отплыл в свою землю обетованную. Он высадился на территории сегодняшней Литвы. Литовцы хотели показать полякам и русинам, что они равны, - говорит доктор Орзел.

Сарматский миф эволюционировал и даже расслоился. Магнаты со временем, чем богаче, тем более древних предков они находили. Неважно, были ли они реальными людьми, даже Ахиллес был достигнут. - Среднее дворянство смеялось над этими идеями магнатов, - добавляет исследователь.

И имеет ли сарматский миф какое-либо отношение к популярному в последнее время явлению т.н. Великая Лехия? «Звучит похоже», — говорит доктор Орзел и признает, что среди нас есть турболехиты… возможно, и среди студентов-историков. - Это показывает силу этих мифов. Мы высокого мнения о себе, но оно все же вызвано комплексами, — говорит исследователь. - Так это маска? - Я спрашиваю. - Да, часто не подозревая, - говорит доктор Орзель.